Ngày 16/6/2022, Ban chấp hành Trung ương Đảng đã ban hành Nghị quyết số 20-NQ/TW về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể (KTTT) trong giai đoạn mới. Nghị quyết vừa kế thừa những nội dung phù hợp với thực tiễn của Nghị quyết 13-NQ/TW trước đây, vừa đưa vào nhiều chính sách mới hỗ trợ cho KTTT, hợp tác xã (HTX).
Sản xuất tơ lụa tại Bảo Lộc. Ảnh: Đông Anh
Nghị quyết số 20-NQ/TW đã nêu thành tựu nổi bật sau 20 năm thực hiện Nghị quyết số 13-NQ/TW (2002), đó là khu vực KTTT cơ bản đã khắc phục được tình trạng yếu kém kéo dài, góp phần xây dựng nông thôn mới, bảo đảm an sinh, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, từng bước khẳng định vị trí, vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Chính sách, pháp luật về KTTT được quan tâm xây dựng, hoàn thiện phù hợp với từng giai đoạn phát triển. HTX đã cơ bản hoàn thành việc chuyển đổi sang mô hình kiểu mới theo quy định của pháp luật; số lượng thành lập mới tăng đáng kể, phát triển đa dạng hơn về ngành nghề, hỗ trợ tốt hơn cho các thành viên; liên kết với nhau, với doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế khác bước đầu phát triển... Thực tế 20 năm qua cho thấy, KTTT phát huy hiệu quả tốt tại các khu vực khó khăn, vùng biên giới, hải đảo...
Tuy nhiên, khu vực KTTT đến nay chưa phát triển như mục tiêu, yêu cầu Nghị quyết 13 đề ra. Đổi mới và nâng cao hiệu quả KTTT còn nhiều khó khăn. Tốc độ tăng trưởng, tỉ trọng đóng góp của khu vực KTTT vào GDP giảm liên tuc, từ 8,06% năm 2001 xuống còn còn 3,62% năm 2020. HTX phát triển không đồng đều giữa các địa phương, vùng miền và giữa các ngành và lĩnh vực; số lượng tăng lên nhưng thành viên bình quân lại giảm từ trung bình 478 thành viên (năm 2002) xuống chỉ còn 208 thành viên (năm 2021), đi ngược lại với xu hướng phát triển KTTT, HTX của các nước trên thế giới. Phần lớn HTX, tổ hợp tác có quy mô nhỏ, vốn ít, phạm vi hoạt động hẹp, năng lực cạnh tranh, lợi ích mang lại cho thành viên thấp; vấn đề nợ, tình trạng chiếm dụng vốn chưa được xử lý dứt điểm; hoạt động liên doanh, liên kết chưa phổ biến, hiệu quả chưa cao…
Nguyên nhân chủ yếu là do nhận thức của nhiều cấp uỷ, tổ chức đảng, chính quyền, cán bộ, đảng viên và Nhân dân chưa đầy đủ, thiếu thống nhất và bởi định kiến về mô hình HTX thời kỳ bao cấp, do đó chưa thực sự quan tâm và thiếu quyết liệt. Chính sách ưu đãi, hỗ trợ KTTT tuy nhiều nhưng dàn trải, phân tán, chủ yếu là lồng ghép, thiếu tập trung, chưa thống nhất, thiếu nguồn lực hoặc không khả thi. Việc tổng kết lý luận và thực tiễn về KTTT, HTX chưa kịp thời; khung khổ pháp lý; trong đó, có Luật HTX còn nhiều vướng mắc, bất cập, chậm được sửa đổi, bổ sung. Công tác quản lý nhà nước về KTTT thiếu thống nhất, một số nơi buông lỏng hoặc can thiệp quá sâu; bộ máy quản lý nhà nước về KTTT chưa được kiện toàn, còn nhiều bất cập, không thống nhất, thiếu chặt chẽ, phân tán, chưa hiệu quả…
Xuất phát từ thực tiễn nêu trên và bối cảnh tình hình trong nước, quốc tế hiện nay, việc ban hành Nghị quyết về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT trong giai đoạn mới là một yêu cầu cấp thiết, khách quan, phù hợp với xu thế phát triển thời đại, tạo nguồn lực và động lực mới cho KTTT, HTX. Qua đó, góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã đề ra, phấn đấu đến năm 2030 nước ta trở thành nước công nghiệp hiện đại, có thu nhập trung bình cao và đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao.
So với Nghị quyết 13-NQ/TW (năm 2002), Nghị quyết 20-NQ/TW lần này đã bổ sung, làm rõ hơn về bản chất, nội hàm KTTT với cách diễn đạt rõ ràng, dễ hiểu hơn; sửa đổi bổ sung, hoàn thiện các chính sách khá toàn diện, bao phủ tất cả các phương diện liên quan đến KTTT; đặc biệt đã đưa ra những định hướng lớn, mang tính chất dài hạn, với 5 quan điểm chỉ đạo, mục tiêu tổng quát và những mục tiêu cụ thể, lượng hóa cho giai đoạn đến năm 2030 và năm 2045, làm cơ sở để các cấp, ngành, đoàn thể, địa phương xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện và kiểm tra, giám sát.
Hướng tới mục tiêu đề ra, Nghị quyết 20 nhấn mạnh đến các nhiệm vụ, giải pháp gồm: Nhận thức đúng, đầy đủ về bản chất, vị trí, vai trò và tầm quan trọng của KTTT trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, đây là nội dung quan trọng, cốt lõi nhằm khắc phục cho được tồn tại kéo dài trong thời gian vừa qua; tiếp tục đổi mới, hoàn thiện cơ chế, chính sách khuyến khích, hỗ trợ phát triển KTTT, với 8 nhóm chính sách cụ thể (phát triển nguồn nhân lực, đất đai, tài chính, tín dụng, khoa học - công nghệ, hỗ trợ về thông tin kinh tế - kỹ năng tiếp thị và nghiên cứu thị trường, đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, bảo hiểm xã hội); đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các tổ chức KTTT; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với KTTT; tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội, xã hội - nghề nghiệp và Liên minh Hợp tác xã Việt Nam đối với phát triển KTTT.
Để sớm đưa Nghị quyết 20 vào cuộc sống, tạo ra nguồn lực, động lực mới trong phát triển KTTT, HTX, trước hết cả hệ thống chính trị và xã hội cần nhận thức, quán triệt đầy đủ, sâu sắc quan điểm xuyên suốt của Đảng về vai trò của KTTT là một thành phần kinh tế quan trọng trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta; cùng với kinh tế nhà nước trở thành nền tảng của nền kinh tế quốc dân. Việc phát triển KTTT là xu hướng tất yếu trong bối cảnh hội nhập quốc tế, phù hợp với kinh tế thị trường định hướng XHCN và phải tôn trọng bản chất, giá trị, nguyên tắc hoạt động phù hợp với điều kiện, đặc điểm kinh tế xã hội của từng vùng, miền, địa phương. Đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, điều kiện quy mô sản xuất nhỏ, sản xuất nông hộ gặp nhiều khó khăn, bất lợi trong đàm phán thị trường vật tư và đầu ra nông sản; áp dụng khoa học công nghệ, nhất là sản xuất theo tiêu chuẩn chứng nhận chất lượng, ứng dụng công nghệ cao; liên kết chuỗi giá trị với doanh nghiệp... thì KTTT mà nòng cốt là HTX nông nghiệp là phương cách hữu hiệu giúp hộ nông dân vượt qua thách thức, khó khăn để nâng cao sức cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường.
Để khắc phục những bất cập và tạo môi trường hoạt động sản xuất, kinh doanh cho KTTT, HTX được thuận lợi hơn, đòi hỏi cần sớm cụ thể hóa những định hướng lớn nêu lên trong Nghị quyết 20 thành chính sách, luật pháp của Nhà nước, trước hết là sửa đổi Luật HTX năm 2012 nhằm tháo gỡ những điểm nghẹn, tạo khung khổ pháp luật cho tổ chức KTTT cạnh tranh với các thành phần kinh tế khác; khuyến khích các thành viên phát triển tổ chức KTTT; thu hút các cá nhân, hộ gia đình và pháp nhân tham gia KTTT. Đồng thời, do vai trò quan trọng của chính quyền địa phương trong phát triển KTTT, nên cần xem xét xây dựng chỉ số phát triển KTTT cấp tỉnh phản ánh môi trường kinh doanh để thúc đẩy chính quyền địa phương quan tâm nhiều hơn và dành thêm nguồn lực hỗ trợ cho KTTT, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp.
Nghị quyết 20 cũng đã nêu rõ: Nhà nước sẽ có một chương trình tổng thể, dài hạn để hỗ trợ cho HTX phát triển; trong đó, có những chính sách về đất đai, tài chính, thuế, tín dụng, bảo hiểm, công nghệ, thông tin thị trường, xúc tiến thương mại. Đặc biệt, sẽ có nhiều chính sách mới ưu đãi, hỗ trợ cho HTX trong nông nghiệp, chẳng hạn như: Hỗ trợ ứng dụng khoa học công nghệ, phát triển các mô hình sản xuất bền vững (nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp hữu cơ, kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp thông minh với khí hậu, chuyển đổi số…); hỗ trợ xây dựng đội ngũ chuyên gia tư vấn và tư vấn nhằm trang bị, nâng cao kiến thức cho cán bộ khuyến nông về HTX, về thị trường, chuỗi giá trị...
Từ đó, đặt ra yêu cầu đối với Liên minh HTX và các tổ chức thành viên cần tiếp tục thực hiện có hiệu quả hơn nữa vai trò nòng cốt trong vận động, tuyên truyền, đào tạo, hỗ trợ nâng cao năng lực quản trị cho thành viên; cung ứng các dịch vụ công, các nguồn lực tự khai thác để hỗ trợ cho thành viên có đủ điều kiện, năng lực tiếp cận các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đã ban hành.
Theo tinh thần Nghị quyết 20, KTTT phát triển theo xu hướng hiện nay là xanh, bền vững, ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số; quan tâm cả số lượng và chất lượng, đảm bảo hài hòa giữa các ngành, lĩnh vực trên địa bàn; phát triển theo chuỗi giá trị sản phẩm... Việc đổi mới, nâng cao chất lượng hiệu quả hoạt động của KTTT phải gắn với phát huy vai trò làm chủ, tăng cường lợi ích của các thành viên, nâng cao khả năng huy động nguồn lực. Đồng thời, đánh giá hiệu quả KTTT phải toàn diện không đơn thuần chỉ về kinh tế, mà cả về chính trị, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh và hiệu quả hoạt động của tổ chức và các thành viên.
Nghị quyết 20 đã kế thừa những quan điểm, nhiệm vụ, giải pháp phù hợp với thực tiễn của Nghị quyết 13-NQ/TW; đồng thời, có rất nhiều điểm mới và đột phá; nếu được triển khai thực hiện bài bản, kịp thời, kỳ vọng sẽ tạo đột phá cả về nhận thức và hành động quyết liệt của hệ thống chính trị cũng như toàn xã hội. Từ đó, góp phần thúc đẩy KTTT phát triển mạnh mẽ cả về số lượng và chất lượng.
http://baolamdong.vn/
