Langbiang khởi nguồn hình thành Đà Lạt ngày nay
Ngày 30 tháng 5 năm 1893, Bác sĩ Alexandre Yersin bắt đầu thực hiện chặng đường thám hiểm thứ ba từ Tánh Linh đi Phan Rang bằng một con đường núi khác với các chặng khám phá trước đó. Sau khi men theo tả ngạn sông La Ngà để trở lại Droum, đoàn thám hiểm vượt qua sông đến Tia Lao, một địa điểm đã được ghi trên bản đồ của thiếu tá Humann. Ngày 11 tháng 6 năm 1893, Yersin đến Bross, nằm ở đáy một thung lũng sâu có sông Đồng Nai chảy qua, phía Bắc là ngọn núi Tadoung, ngày nay thuộc tỉnh Đắk Nông. Từ Tadoung, Yersin xuống núi để quay trở lại Rioung và để lại hành lý tại đây rồi cùng bốn người phu khuân vác lên đường thám sát vùng núi LangBiang. Sau hai ngày đi đường với quyết tâm cao không mệt mỏi, vào lúc 15 giờ 30 phút ngày 21 tháng 6 năm 1893, khi bác sỹ Lexandre John Emile Yersin đến gần dãy núi Langbiang, Yersin bước ra khỏi rừng thông và phát hiện ra cao nguyên Lâm Viên; ngay từ lần đầu tiếp xúc với cảnh quan tuyệt đẹp này, Yersin quá vui mừng trong lòng không tả xiết như vơi đi cơn mệt sau hai ngày đi đường dài xen núi; Yersin đã ghi lại cảm xúc, tình cảm, nhận định vào nhật ký của mình:
Trong hồi ký, ông mô tả như sau: “Khoảng 15 đến 20 km trước khi đến chân núi, chúng tôi ra khỏi rừng và thấy mình đang đứng trước một vùng đất hoàn toàn trơ trụi, phủ toàn cỏ. Mặt đất như những lượn sóng dài làm cho ta có cảm tưởng đang đi trên một đại dương bị xao động bởi những đợt sóng khổng lồ. Dãy Lang Biang sừng sững ở giữa như một hòn đảo và dường như càng lùi xa khi ta đến gần. Trong những cánh đồng bao la ấy, ta dễ tính sai cự ly. Dưới đáy thung lũng, đất màu đen và có than bùn. Những đàn nai lớn cho phép đến gần khoảng một trăm mét, rồi vụt bỏ chạy ra xa, ngoái đầu lại nhìn chúng tôi một cách tò mò".
"Vùng đất này cư dân thưa thớt, một vài làng của người M'Lates, được tập trung ở chân núi; nơi đó họ làm những ruộng lúa nước rất đẹp. Người M'Lates nói tiếng Chăm cũng thạo như tiếng Mạ. Phụ nữ xâu vành tai thật rộng để nong vào đó những vành tròn hay treo vào đó những ống thiếc hình xoắn ốc rất nặng. Người ta tiếp tôi trong căn nhà làng. Mỗi già làng mang tới vò rượu cần của mình. Có đến sáu vò rượu xếp hàng dài trước mặt tôi, may thay người ta không yêu cầu tôi phải thưởng thức hết".
Bác sỹ Yersin rất vui mừng và ngủ lại một đêm ở Đankia rồi trở về Rioung dưới một cơn mưa tầm tã. Sau khi rời Rioung, đoàn thám hiểm men theo thung lũng sông Đa Nhim và đến Phan Rang vào sáng ngày 26 tháng 6 năm 1893. Bác sỹ Lexandre John Emile Yersin khi đến Lanbiang quan sát và ghi nhật ký rất kỹ lưỡng miêu tả cảnh vật xung quanh và xem như chuyến thám hiểm đã thành công, chính từ cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp của Langbiang mà Yersin đã hình thành ý tưởng đề xuất Toàn quyền Đông Dương cao nguyên Langbiang trở thành trung tâm nghỉ dưỡng Đông Dương, đó là khởi nguồn cho hình thành và phát triển Đà Lạt ngày nay.
Langbiang tạo nên thương hiệu di sản thiên nhiên toàn cầu
Langbiang có độ cao 1.500m so với mặt nước biển, Langbiang được ví như một tiểu sinh thái Châu Âu, bởi nơi đây có nhiều cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp; bởi nơi đây có sông, có suối, có núi, có rừng, có đồi, có hồ, có thác nước... đầy chất lãng mạn, nên thơ. Langbiang còn là thượng nguồn sinh thủy hàng tỷ năm cung cấp nước không chỉ cho Tây Nguyên và các tỉnh miền Đông Nam Bộ Việt Nam mà còn là lưu vực sông Sepôk chảy vào sông Mekong. Nơi đây có câu chuyện tình Langbiang huyền thoại, nơi có nhiều công trình kiến trúc công nghệ độc đáo và kiến trúc tôn giáo lâu đời. Với khí hậu vừa có cái se se lạnh cao nguyên ban đêm, lãng đãng sương mù buổi sớm, có mát nhẹ vào buổi trưa; vừa có cái đẹp rất riêng của núi rừng Langbiang hùng vĩ, vừa có nét đẹp văn hóa của người dân tộc thiểu số gốc Tây Nguyên ở vùng Langbiang. Trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội vùng Langbiang, dưới chân núi Langbiang có những công viên, hồ nước nằm giữa trung tâm thị trấn, những biệt thự nằm bên các sườn đồi thấp thoáng trong các rừng thông, các công trình kiến trúc tôn giáo đã tạo nên cảnh quan kiến trúc độc đáo, vùng Langbiang nằm ở độ cao trên 1500m, nơi có hệ sinh thái rừng và tính đa dạng sinh học cao, là nơi có nhiều sương mù nhất không chỉ ở tỉnh Lâm Đồng mà cả toàn vùng Tây Nguyên, điều đó đã tạo nên tính khác biệt vùng Langbiang.
Ngày 9/6/2015, tại Kỳ họp lần thứ 27 Hội đồng điều phối quốc tế Chương trình con người và sinh quyển của UNESCO (ICC MAB), Khu dự trữ sinh quyển Langbiang (Lâm Đồng) đã được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận là Khu dự trữ sinh quyển thế giới. Đây là Khu dự trữ sinh quyển thế giới đầu tiên tại vùng đất Tây Nguyên hùng vĩ và là Khu dự trữ sinh quyển thế giới thứ 9 tại Việt Nam.
Khu dự trữ sinh quyển Langbiang có diện tích 275.439ha nằm ở phía Bắc tỉnh Lâm Đồng, thuộc khu vực Nam Tây Nguyên, được đặt tên theo ngọn núi Langbiang, nơi có câu chuyện tình lãng mạn giữa chàng Lang và nàng Biang của dân tộc K’Ho, cư dân thiểu số đã sinh sống ở đây bao đời nay.
Nơi đây còn lưu giữ những giá trị tiêu biểu về đa dạng sinh học, cảnh quan thiên nhiên đa dạng hòa quyện với những nét văn hóa đặc sắc của Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Khu dự trữ sinh quyển thế giới Langbiang bao gồm một vùng rừng nguyên sinh rộng lớn với vùng lõi là Vườn quốc gia Bidoup Núi Bà, nơi được đánh giá là một trong bốn trung tâm đa dạng sinh học của Việt Nam. Các nhà khoa học đã ghi nhận khu vực này có 153 loài động thực vật nằm trong Sách Đỏ Việt Nam và 154 loài có tên trong Danh Lục Đỏ IUCN.
Tổ chức bảo vệ động vật hoang dã thế giới (WWF) cũng đã xác định đây là khu vực ưu tiên bảo tồn số một trong Chương trình bảo tồn các dãy núi chính Nam Trường Sơn của Việt Nam.
Lạc Dương phát triển hài hòa lợi ích kinh tế và môi trường tạo sức hấp dẫn thu hút dân cư ở các đô thị lớn ở Việt Nam
Dân cư Lạc Dương được hình thành từ nhiều vùng miền trong cả nước, toàn huyện Lạc Dương có 6.159 hộ với 26.239 nhân khẩu, trong đó đồng bào dân tộc thiểu số gốc Tây Nguyên chiếm trên 71% tổng dân số toàn huyện, còn lại là dân tộc Kinh và các dân tộc khác. Nhiều dân tộc anh em cùng sinh sống đã tạo nét văn hóa phong phú có giá trị nhân văn cao. Khi họ chọn vùng Langbiang là quê hương thứ hai lập nghiệp, rồi cũng từ tình yêu quê hương, đất nước họ cũng hòa quyện văn hóa con người Lạc Dương, họ không chỉ hăng say lao động sáng tạo mà còn dành những cảm xúc, tình yêu của mình cho vùng Langbiang thông qua những bài thơ, những ca khúc trữ tình.
Tôi cũng có dịp sống và làm việc với nhiều đồng nghiệp khắp mọi miền đất nước mà không gian gặp nhau không phải ở vùng Langbiang, song khi gặp nhau, qua trò chuyện có nhiều người rất quý cảnh quan và con người vùng Langbiang (Lạc Dương). Họ chia sẻ rằng, hiện tại do điều kiện lịch sử và kinh tế nên chưa có điều kiện đến vùng Langbiang (Lạc Dương) và Đà Lạt; song trong tương lai thế hệ con, cháu của họ sẽ đến Đà Lạt, Lạc Dương định cư để rồi mỗi năm có dịp Tết, Lễ, Hè họ sẽ đến Đà Lạt, Lạc Dương thăm con cháu và hưởng thụ khí trời cao nguyên Lâm Viên và điều này trong thực tế đã diễn ra trong những năm gần đây đối với các gia đình có điều kiện ở Thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và một số tỉnh miền Tây Nam Bộ, xem thành phố Đà Lạt và huyện Lạc Dương là nơi đáng sống hiện tại và tương lai đối với gia đình họ.
Đặc biệt năm 2021 do tình hình dịch Covid-19 xảy ra rất nghiêm trọng ở nhiều tỉnh thành trong cả nước, điển hình tại Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội thì vào tháng 6/2021 tôi gặp lại nhiều người thân họ đã chuẩn bị sẵn sàng đưa gia đình đến Đà Lạt, Lạc Dương để nghỉ ngơi ở trong một biệt thự sang trọng, diện tích lớn, cảnh quan đẹp để trốn dịch. Nhờ Đà Lạt, Lạc Dương có khí hậu trong lành, mật độ dân cư thấp nên khả năng lây nhiễm bệnh ít rủi ro hơn các thành phố khác có mật độ dân cư cao và môi trường sinh thái không trong lành.
Nhờ cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp, Langbiang có sự kết hợp hài hòa giữa núi rừng hùng vĩ, đồi bát úp xen kẽ như sắp sẵn tự nhiên và cảnh quan hồ, suối cùng với sự phát triển cảnh quan kiến trúc đô thị gần gũi với thiên nhiên đã giúp cho khung cảnh Langbiang tuyệt vời ở nhiều góc cạnh, đó là lý do tại sao dân cư vùng LangBiang tăng nhanh vượt mức so với quy hoạch giai đoạn 2015 -2020 và dự báo tăng nhanh nữa trong thời gian tới.
Các giai pháp bảo vệ cảnh quan môi trường vùng LangBiang bền vững trong tương lai
+ Tăng cường công tác quản lý và bảo vệ rừng, đây là nhiệm vụ thường xuyên liên tục, bởi vì Langbiang là thượng nguồn sinh thủy hàng tỷ năm qua cung cấp nước không chỉ cho Tây nguyên và các tỉnh miền Đông Nam Bộ (Việt Nam) mà còn là lưu vực sông Sepôk chảy vào sông Mekong; công tác quản lý bảo vệ rừng có ý nghĩa cực kỳ quan trọng đối với phát triển kinh tế xã hội không chỉ riêng tỉnh Lâm Đồng mà còn các tỉnh Nam Tây Nguyên, miền Đông Nam Bộ và gián tiếp điều hòa nước ngọt cho 13 tỉnh đồng bằng sông Cửu Long;
+ Làm tốt và thật tốt công tác tuyên truyền cho nhân dân trong việc bảo vệ cảnh quan môi trường vùng LangBiang; bởi đây là nguồn tài nguyên thiên nhiên vô cùng quý giá mà thiên nhiên ban tặng cho vùng LangBiang hàng tỷ năm qua;
+ Xử lý dứt điểm việc lấn chiếm đất lâm nghiệp làm nhà kính sản xuất nông nghiệp theo tinh thần chỉ đạo tại các văn bản số: 87- TB/TU ngày 05/5/2021, văn bản số: 201-TB/TU ngày 14/12/2021 của Tỉnh ủy Lâm Đồng và văn bản số: 3075/UBND/UBND-LN ngày 17/5/2021,văn bản số: 3744/UBND-LN ngày 07/6/2021 và một số văn bản của UBND tỉnh Lâm Đồng; đồng thời có lộ trình giảm dần diện tích nhà kính ở trung tâm thị trấn Lạc Dương, chuyển dần sang trồng cây không nhà kính song vẫn có thu nhập cao: cây dược liệu, cây ăn quả, cây cảnh quan, cà phê hữu cơ và một số loại rau... để tạo mảng xanh, canh tác nông nghiệp bền vững;
+ Quản lý chặt chẽ việc san gạt đất trồng cây cà phê sang trồng rau, hoa quá ồ ạt trong 05 năm trở lại đây làm mất cảnh quan ngàn đời mà cần chuyển sang canh tác nông nghiệp cảnh quan bền vững;
+Tập trung phát triển cây ăn quả đặc hữu, dược liệu, chuyển mạnh sản xuất cà phê Arabica canh tác truyền thống (6000ha) sang dần cà phê hữu cơ để có giá bán cao, nhu cầu thị trường toàn cầu rất lớn, khi sản xuất cà phê hữu cơ giá bán cao bà con nông dân có thu nhập cao ở quy mô lớn sẽ không san gạt đất trồng cà phê sang trồng rau, hoa sẽ góp phần đảm bảo cảnh quan môi trường sinh thái nông nghiệp;
+ Hợp tác quốc tế về đa dạng sinh học để có điều kiện nâng cao năng lực bảo vệ hệ sinh thái rừng, phát triển đa dạng sinh học và khai thác tối ưu nhất các tiêu chí của UNESCO đối với Khu dự trữ sinh quyển thế giới Langbiang; đồng thời phát triển các mô hình nông nghiệp cảnh quan bền vững trong những năm tới;
+ Tổ chức thực hiện tốt quy hoạch sử dụng đất thời kỳ 2021-2030 và quản lý đất đai theo đúng quy hoạch xây dựng để xây dựng đô thị sinh thái thông minh, nông thôn hiện đại có sự kết hợp hài hòa phát triển các ngành kinh tế gắn với bảo vệ môi trường.
Qua phân tích nêu trên cho thấy đã xác định rõ các hạn chế tồn tại về bảo vệ cảnh quan môi trường của vùng Langbiang trong thời gian qua; trên cơ sở đó cần triển khai các giải pháp trong thời gian tới một cách khoa học, đồng bộ và hiệu quả thì chắc chắn vùng Langbiang sẽ phát triển bền vững trong tương lai; LangBiang trở thành vùng đất đáng sống, thích ứng trong điều kiện dịch bệnh và biến đổi khí hậu toàn cầu.
Pham S - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng
